شستن لباس ها در قدیم به اندازه امروزی کار چندان ساده ای نبوده است … خصوصا که وسایل گرمایشی برای گرم کردن آب در فصول سرد سال در دسترس نبوده و برای انسان امروزی شستن حجم زیادی از لباسها در فضای باز و آب سرد حتی تصورش هم سخت است …
اما از همان زمان قدیم هم مکانی به نام رختشویخانه یا محلی که مردم شهر لباس های خود را در آن محل می شسته اند یک کاربری کم نظیر در دنیا… در محل معروف به بابا جامال چوقوری (گودال بابا جمال) یکی از بناهای تاریخی بر جای مانده که در قلب بافت تاریخی شهر زنجان در یک منطقهٔ پرتراکم مسکونی جایی میان حصار قدیمی شهر بنا شده، احداث شده است و دسترسی به بنای رختشویخانه از خیابان سعدی از طریق کوچه فرهنگ نیز امکان‌پذیر است.
رختشویخانه زنجان بنایی برای رفاه حال زنان این شهر بوده است که بتوانند راحت‌تر به شستشو بپردازند.
این بنا در حال حاضر تعمیر و مرمت شده و به عنوان موزهٔ مردم‌شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد و مردم می‌توانند از آن بازدید کنند.
رختشویخانه پس از مرمت و بازسازی با شماره ۱۷۴۷ به عنوان موزه مردم‌شناسی زنجان ثبت تاریخی شد. دیدار از این بنا و مجسمه‌های مومی زنان در حال شستشو که به زیبایی لباس پوشیده‌اند شما را با سبک زندگی زنان در گذشته آشنا می‌کند و فرصتی برای خرید بی‌واسطه از بازارچه صنایع دستی زنجان است. در این مجموعه همچنین می‌توانید اشیای گنجینه اهدایی به موزه را ببینید و هنگام خستگی دقایقی را در شربتخانه کنار حوض باصفای این مجموعه استراحت کنید. با هم گشتی در این بنای بی‌نظیر خواهیم داشت.
از نظر تشابه کاربری چنین بنایی در هیچ قسمتی از ایران به این شکل دیده نشده ولی از نظر معماری با مسجد عباسقلی خان و دروازه ارگ قابل مقایسه است این بنا به طور عام المنفعه و شبانه روزی بوده و بابت استفاده از آن هیچ پولی از شهروندان دریافت نمی شده است. بنای رختشویخانه شهر زنجان هم اکنون مهمترین موزه این استان است و در آن انواع لباس های محلی، زیورآلات، ابزار و وسایل مورد استفاده بانوان در معرض دید همگان قرار گرفته است.
این بنا توسط دو برادر به نام های مشهدی اکبر (معمار) و مشهدی اسماعیل (بنا) در مدت ۱۵ ماه به اتمام رسیده و سنگهای آن از معدن سنگ روستای اژدهاتو استخراج و پس از حجاری توسط کاری های بلدیه (شهرداری) به محل بنا حمل شده است. آب مجموعه از قنات قلعچه حاجی میربهاء الدین تامین می شده است. متولی رختشویخانه توسط رئیس بلدیه گمارده می شد و سالیان متمادی شخصی به نام اصغرخان بوده که عیال ایشان به نام معصومه خانم مدیریت آن را برعهده داشته، اصولاً رختشویخانه برای آحاد شهروندان بابت سرایداری از مراجعان اخذ می نموده است.
خزینه این رختشویخانه فضایی شبیه تراس مشرف به فضای رختشویخانه وجود دارد که به عبارتی می توان آن را شاه نشین و محل مدیریت نامید. محل ورودی بنا به شبکه ارتباطی کوچه های شهر را پیدا می کرد و خانمی که گفته می شود همسر معمار این بنا است کار کنترل و نظارت بر امور رختشویخانه را برعهده داشت و در قبال این کار مبلغی ماهیانه دریافت می کرد. از معماری این فضا چنین استنباط می شود که معمار آشنایی کاملی به شیوه سنتی داشته که توانسته با کمک قوس ها و نورگیرها فضای دل انگیزی را در قسمت بالای انبار سالن اصلی رختشویخانه و تردد افراد را انجام می داده است.
مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)
آناهیتا جعفری
