نارین قلعه میبد یزد، یکى از بناهاى تاریخى و باشکوه ایران کهن در دوران ساسانى است که معمارى و هنر سازندگان آن، موجب تحسین باستان شناسان و تاریخ دوستان می شود. این بناى کهن در سال ۱۳۵۴ با شماره ۳۴۹۰ به ثبت ملى رسیده است. نارین قلعه که در بین گذشتگان به نام دژ دالان نیز شهرت داشته، روى تپه اى مرتفع احداث شده است که با قرارگیرى بر آن مى توان به تمامى شهرستان میبد و اطراف آن اشراف داشت. باستان شناسان و معماران، مساحت این بناى تاریخى را که قدمت آن به دوران اشکانى و پیش از اسلام می رسد، بالغ بر ۳ هکتار در بخش شاه نشین و در بعضى منابع ۱۵ هزار مترمربع عنوان کرده اند که به نظر این عدد، به بخش شارستان آن مرتبط است. معماران و طراحان سازنده این اثر ایران کهن، قلعه میبد را به صورت هفت طبقه و به گونه اى احداث کرده اند که از برج و باروها و دربندهاى مختلفى تشکیل شده است.
نارین قلعه یا کهندژ در شهر باستانی میبد بر فراز تپه ای بلند بنا شده و بر تمامی شهر میبد و پیرامون آن دید دارد. این دژها در پیش از اسلام و در دوران ماد، هخامنشی و اشکانی ساخته شده و بناهایی تک و پر تراکم بودند که بر فراز تپه‌های طبیعی یا مصنوعی می‌ساختند. نارین قلعه میبد یک کهندژ است و از بناهای باستانی خشتی بازمانده در ایران است، علی رغم گزندهای روزگار هنوز پا برجاست و می‌توان آن را نمادی از هویت تاریخی و فرهنگی استان یزد دانست.
بخش اصلی و کهن قلعه در بخش بالایی مجموعه قرار دارد. بنا نشان می‌دهد که بارها تعمیر شده است. به نظر می‌رسد بخش‌های پایین تر را در دوره‌های جدیدتر ساخته اند. در حیاط مرکزی دژ، آثار ساخت و سازهای آجری و ساروج نیز دیده شده است. دیوار اصلی دژ را روی یک پلان گرد پی افکنده اند که گرداگرد آن را خندقی پهن فرا می‌گرفته و بخش بزرگی از آن بر جای است. درگاه اصلی دژ در بلندی دو متری زمین در دیوار بیرونی تعبیه شده بوده است. در و دالان اصلی دژ دارای برج نگهبانی و تأسیسات دفاعی ویژه ای بوده است. شاخص‌ترین اثر بازمانده از شهرسازی قدیم در میبد بنای باستانی نارین قلعه است. این بنا از یک دید بیانگر پیدایش تحول بنیادی در ساختار اقتصادی و اجتماعی و ایجاد مرکزیت سیاسی قدیمی در منطقه می‌باشد. نارین قلعه دارای ارزش های تاریخی، جغرافیایی، معماری، شهرسازی، سیاسی، نظامی، مذهبی و اسطوره ای است.
مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)
آناهیتا جعفری
