ارگ تاریخی زیبای میشیجان از بناهای قجری شهر خمین است که در سال‌های اخیر توسط بخش خصوصی مرمت شده و قرار است از نوروز ۹۸ مورد استفاده گردشگران قرار گیرد.
ارگ تاریخی میشیجان که به پارک امیر حشمت هم شهرت دارد در روستای میشیجان در مسیر منتهی به گورستان قرار گرفته است، و دو امامزاده در آن قرار دارد. این ارگ تاریخی در ۵ کیلومتری شهر خمین در استان مرکزی قرار دارد. بنای ارگ تاریخی میشیجان به عنوان یادمانی از دوره قاجاریه در شهر خمین است که در کنار رودخانه میشیجان قرار داشته و با برج و باروی قدیمی خود جلوه‌گری می‌کند.ارگ تاریخی میشیجان در اثر گذشت زمان و فرسایش آسیب‌های بسیاری دیده بود که در سال‌های اخیر توسط بخش خصوصی مرمت و بازسازی شد.
مختصات ارگ میشیجان
ارگ میشیجان در دوره قاجاریه ساخته شده است. بنای ارگ مشتمل بر سر در ورودی، اتاق‌های انتظار، حیاط، کالسکه خانه، عمارت اصلی، گلخانه و دیگر فضاهای خدماتی که در جوانب حیاط است، می‌شود. کلیت بنای ارگ، در محور شمال به جنوب کشیده شده و از قاعده هندسی خاصی پیروی نمی‌کند. مصالح به کار رفته در شالوده این اثر تاریخی را خشت و گل و در نمادها، آجر تشکیل می‌دهد.
یکی از بخش‌های مهم ساختمان ارگ میشیجان، که جلوه‌ای خاص به آن می‌بخشد سر در ارگ است. سر دری آجری که مشتمل بر دو جرز در طرفین و لچک‌هایی با آجرکاری خفته راسته در میان جرزها و طاق‌نماهایی در پشت بغل‌های جرز یاد شده است. پس از ورودی اثر، راهرویی سنگ‌فرش واقع شده که در طرفین آن به شکل قرنیه، اتاق‌هایی به عنوان اتاق‌های انتظار قبل از اذن ورود برای پاکارها و نایبان تعبیه شده است. راهروی سنگ‌فرش بنا، پله‌هایی دارد که به بام فضای یاد شده و دو برج ضلع‌دار نگهبانی در طرفین ورودی می‌رسد، در بخش جنوبی حیاط، فضایی به نام کالسکه‌خانه وجود دارد که پلان آن قابل تشخیص است و تمام سطوح داخلی دیوارهای بنا با استفاده از ایجاد جرزها از خشت و گل قاب‌بندی شده است.
بنای اصلی عمارت ارگ، که در دو طبقه ساخته شده است، بنایی منفرد با پلانی چهارضلعی است که در وسط یک حیاط قرار دارد. فضای حیاط ارگ را درختان کهنسال سرو و صنوبر همانند باغی جلوه می‌دهند که زیبایی و چشم‌انداز قابل ملاحظه‌ای دارد. نمای بیرونی بنا با نیم‌ستون‌های آجری در نمای ایوان، آجرکاری کار شده در رخ بام و در لبه‌های جرزهای آجری به کار رفته در قاب بندی سطوح خارجی اثر، آراسته است.
ورودی بنای ارگ میشیجان که به ایوان رو به جنوب و به حیاط عمارت باز می‌شود به سرسرایی می‌رسد که در طرفین آن اتاق‌هایی به صورت قرینه جای گرفته‌اند. پله‌های بنا که در پایان به یک تختگاه می‌رسد، قبل از رسیدن به سمت شرق و غرب، منشعب می‌شود و از سرسرای یاد شده به کریدوری می‌رسد که در شمال فضاهای مسکونی و در جنوب آن تالار اصلی عمارت جا گرفته است. فضاهای قرار گرفته در شمال کریدور به کریدور مورد نظر باز می‌شوند و نور آنها از طریق پنجره‌های تعبیه شده در ضلع شمالی اثر تامین می‌شد. تصویر زیر مربوط به تالار، بعد از مرمت است.
در شمال راهروی بنا، تالاری است که ابعادی بزرگ و اتاقی گوشواره مانند دارد. قاب‌بندی‌های یکپارچه که سقف فضاها را به عنوان سقف کاذب آراسته‌اند، تنها تزیین به کار رفته در این تالار بزرگ است درهای جنوب تالار به ایوانی باز می‌شوند که نیم‌ستون‌های چوبی با روکشی از گچ و سرستون‌هایی گچ بری در نمای آن وجو دارد. گلخانه‌ای با سقف فرو ریخته و دو اتاق گوشواره مانند در طرفین گلخانه، در شمال حیاط قرار دارد. در شمال غرب حیاط، چندین برج نگهبانی و نیم‌طبقه‌های تعبیه شده همچنین حیاط کوچکی که دری چوبی آن را از زمین‌های اطراف عمارت جدا می‌کند.در این بخش قرار دارد. در شمال این حیاط، فضاهایی با کاربری مطبخ و انباری قرار گرفته که به دیگر فضاهای واقع در غرب حیاط با کاربری‌هایی به این شکل راه دارند. مصالح به کار رفته در بناهای این بخش از حیاط را خشت و گل تشکیل می‌دهد. در جنوب حیاط نیز مکانی تعبیه شده است که به کالسکه خانه شهرت دارد که سقف آن آسیب دیده و همانطور که از نامش پیداست، مکانی برای پارک کردن کالسکه‌ها بوده است.
مرمت ارگ
باغی که این ارگ در آن قرار گرفته در حدود یک هکتار مساحت دارد. بنای ارگ قجری میشیجان، در اثر فرسایش و گذشت زمان، در سنوات اخیر به دلیل عدم نگهداری مناسب به صورت جدی آسیب دیده است و نیازمند کار مرمت و بازسازی بود. هم‌اکنون بنای ارگ، توسط بخش خصوصی مرمت و برای استفاده مورد بازسازی قرار گرفته است. طرح مرمت و بازسازی بنا شامل مرمت و احیای عمارت اصلی و محوطه پیرامونی آن و بناهای الحاقی دیگر نظیر واحد‌های اقامتی، بازارچه صنایع دستی و رستوران سنتی است در دی ماه سال ۹۴ آغاز شد. برای مرمت ارگ میشیجان از روش خشت زنی به شیوه سنتی باستفاده شد. سقف عمارت و ایوان ارگ نیز به صورت کاملا سنتی با الوار و تیرک‌های چوبی مرمت شده است. دیوارهای کوشک مرکزی ارگ نیز مرمت شده و به شکل کاملا زیبا تزیین شدند.
طبق گفته رئیس میراث فرهنگی استان مرکزی، در طرح احیا و مرمت ارگ تاریخی میشیجان بعد از اتمام مرمت، ساختمان و بناهای اطراف آن که توسط معماران مجرب و با حفظ شکل و شمایل بنای اصلی انجام شده، در اطراف باغ اصلی، اتاق‌هایی جهت اسکان گردشگران داخلی و خارجی احداث شده است. تمامی تجهیزات این اتاق‌ها به سبک سنتی و تاریخی است. به طوری که در این اتاق‌ها، گردشگران می‌توانند زندگی در صد سال گذشته را تجربه کنند. پس از اتمام مرمت و بازسازی ارگ تاریخی میشیجان، بخش‌هایی از آن به موزه گالری، موزه مردم‌شناسی، فضای رستوران سنتی، غرفه‌های صنایع دستی و غرفه عکاسی و همین‌طور اقامتی اختصاص خواهد داشت که این شرایط می‌تواند زمینه ساز جذب گردشگر در منطقه شود.
قرار است در نوروز ۱۳۹۸ این بنای تاریخی و توریستی در معرض دید و استفاده گردشگران و مسافران نوروزی استان مرکزی و شهرستان خمین واقع شود.
مجله اینترنتی گردشگری سپاهان (کوله)
زهرا آذرنیوش
