دخمه زرتشتیان یزد، که به نام‌های «برج خاموشان» یا «برج سکوت» نیز شناخته می‌شود، یکی از آثار تاریخی و مذهبی برجسته در جنوب شرقی شهر یزد است. این بنای اسرارآمیز، بازتابی از باورهای عمیق زرتشتیان به پاکی عناصر طبیعی و احترام به چرخه حیات و مرگ است.
معرفی و فلسفه دخمه زرتشتیان
در گذشته، زرتشتیان به دلیل اعتقاد به مقدس بودن خاک، از دفن مردگان خودداری می‌کردند. آن‌ها اجساد را در دخمه‌ها قرار می‌دادند تا پرندگان لاشه خوار گوشت آن‌ها را مصرف کنند و استخوان‌ها در چاه مرکزی دخمه جمع آوری شود. این روش نه تنها از آلودگی خاک جلوگیری می‌کرد، بلکه بازگشت بدن به طبیعت را تسهیل می‌نمود.
معماری و ساختار فنی دخمه‌ها
دخمه زرتشتیان یزد از دو برج استوانه‌ای‌شکل به نام‌های «دخمه دادی» و «دخمه مانکجی هاتریا» تشکیل شده است. برج‌ها از سنگ و ساروج ساخته شده‌اند و دارای حلقه‌های دایره‌ای‌شکل برای قرار دادن اجساد هستند. شیب ملایم این حلقه‌ها باعث می‌شد تا پس از تجزیه اجساد، استخوان‌ها به داخل چاه مرکزی هدایت شوند.
دخمه گلستان
دخمه گلستان، که به نام «برج نو» نیز شناخته می‌شود، یکی از دو برج استوانه‌ای‌شکل دخمه زرتشتیان یزد است. این بنا در کنار دخمه مانکجی و دخمه دادی ساخته شده و قدمت آن به دوره قاجار برمی‌گردد. دخمه گلستان از دخمه دادی و مانکجی جدیدتر است و مصالح به کار رفته در آن از کیفیت بالاتری برخوردار بوده و تزئینات بیشتری دارد.
نساسالار کیست؟
در آئین زرتشتیان، نساسالار فردی است که مسئولیت امور دخمه مانند غسل و حمل اجساد، قرار دادن آن‌ها در دخمه و مراقبت از دخمه را برعهده دارد. نساسالار باید تعهد و ایمان داشته باشد و به‌طور کامل از آداب و رسوم زرتشتیان درمورد مرگ آگاهی داشته باشد. آخرین نساسالار دخمه زرتشتیان یزد، مردی به‌نام شهریار فرودی بود که در سال ۱۳۹۷ در ۹۴ سالگی درگذشت.
نحوه‌ی سنتی دفن مردگان در دخمه زرتشتیان یزد
آئین دفن در دخمه زرتشتیان یزد «دخمه‌نشینی» نام دارد. در گذشته، پس از غسل و آماده سازی جسد، مراسم تشییع جنازه برگزار می‌شد و سپس جسد به دست نساسالار در دخمه قرار می‌گرفت. لاشخورها و پرندگان گوشت جسد را می‌خوردند تا فقط استخوان‌ها باقی بماند. پس از تجزیۀ کامل جسد، استخوان‌ها جمع آوری شده و در چاه عمیقی در مرکز دخمه ریخته می‌شدند. این شیوه سنتی در سال ۱۳۵۴ هجری شمسی ممنوع شد و خاکسپاری جایگزین آن شد.
آئین ورود به دخمه
امروزه بازدیدکنندگان می‌توانند بدون نیاز به رعایت آداب و ترتیب خاصی از دخمه زرتشتیان یزد دیدن کنند. هنگام بازدید، بهتر است لباسی پوشیده بر تن کرده، کفش‌هایتان را دربیاورید و حتی الامکان آرایش خاصی نداشته باشید. به جز این، تنها چیزی که در بازدید از دخمه زرتشتیان یزد لازم است به آن دقت کنید رعایت سکوت و احترام به نظم موجود در آن مکان است.
بهترین زمان بازدید از دخمه
بهترین زمان بازدید از دخمه زرتشتیان یزد از نظر آب و هوایی، اسفند تا اردیبهشت است. از مهر تا آبان نیز شرایط مناسبی برای بازدید فراهم است. از نظر شلوغی، دخمه در روزهای تعطیل و آخر هفته شلوغ‌تر و در روزهای معمولی هفته خلوت‌تر است. ساعت کاری دخمه زرتشتیان یزد همه‌روزه از ساعت ۸ صبح تا ۵ عصر است.
موقعیت مکانی
دخمه زرتشتیان در استان یزد، شهر یزد، منطقه صفائیه، انتهای بلوار شهیدان اشرف و در بالای کوه دخمه قرار دارد. اگر قصد دارید با وسیلۀ نقلیه شخصی به دخمه بروید، باید ابتدا به منطقه صفائیه بروید و از آنجا به سمت بلوار شهیدان اشرف حرکت کنید. سپس در انتهای بلوار شهیدان اشرف به سمت کوه دخمه بروید.
سخن آخر
دخمه زرتشتیان یزد، با معماری منحصر به فرد و فلسفه عمیق خود، یکی از جاذبه‌های گردشگری برجسته در ایران است. بازدید از این مکان تاریخی فرصتی برای آشنایی با فرهنگ و تاریخ غنی ایران و تفکر در فلسفه زندگی و مرگ از دیدگاه یکی از ادیان قدیمی ارائه می‌دهد.
