همه مشکلات صنعت گردشگری را گردن سیاست نیندازیم!
دکتر زهره رجبی : بحران آب و پدیده ریزگردها از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی ایران در دهه‌های اخیر بوده‌اند که تأثیرات عمیق و گسترده‌ای بر بخش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور گذاشته‌اند. یکی از بخش‌هایی که به شدت تحت تأثیر این بحران‌ها قرار گرفته، صنعت گردشگری است؛ صنعتی که می‌تواند نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی کشور ایفا کند.
بحران آب؛ تهدیدی جدی برای گردشگری ایران
دکتر «حیدری‌نژاد»، کارشناس منابع آب، در گفتگو با رسانه‌ها تأکید می‌کند که بحران آب در ایران به علت کاهش بارش‌ها، برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی و تغییرات اقلیمی، به یک معضل ملی تبدیل شده است. وی می‌گوید: «بیش از ۴۲۰ دشت کشور در وضعیت ممنوعه و بحرانی قرار دارند و برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی باعث افت شدید سطح آبخوان‌ها و فرونشست زمین شده است.»
این وضعیت نه تنها کشاورزی و صنایع وابسته را تحت تأثیر قرار داده بلکه منابع آبی مورد نیاز برای تأمین خدمات گردشگری مانند هتل‌ها، مراکز تفریحی و پارک‌ها را نیز محدود کرده است.
از سوی دیگر، دکتر «فهمی»، معاون سابق دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو، معتقد است که بحران آب باعث کاهش ظرفیت پذیرش گردشگران در بسیاری از مناطق شده است. وی می‌گوید: «کمبود آب در مناطق گردشگری، به ویژه در شهرهای تاریخی و طبیعی، موجب کاهش کیفیت خدمات و نارضایتی گردشگران می‌شود و در بلندمدت می‌تواند به کاهش تعداد بازدیدکنندگان منجر شود.»
ریزگردها؛ معضل زیست‌محیطی و اجتماعی
پدیده ریزگردها به عنوان یکی از پیامدهای مستقیم بحران آب و تخریب پوشش گیاهی، در سال‌های اخیر به شدت گسترش یافته است. استان‌هایی مانند ایلام، خوزستان، سیستان و بلوچستان و مناطق غربی کشور به طور مکرر با طوفان‌های گرد و غبار مواجه هستند که کیفیت هوا را به شدت کاهش می‌دهد.
دکتر «کریمی»، پژوهشگر حوزه محیط زیست، در بررسی اثرات ریزگردها بر گردشگری استان ایلام می‌گوید: «ریزگردها باعث کاهش جذابیت گردشگری در این استان شده‌اند. گردشگران به دلیل مشکلات تنفسی و کاهش دید، کمتر تمایل به سفر به این مناطق دارند.» همچنین، این پدیده باعث افزایش هزینه‌های نگهداری زیرساخت‌ها و کاهش عمر مفید تجهیزات گردشگری شده است.
پیامدهای اجتماعی و اقتصادی بحران ریزگردها بر گردشگری
بحران ریزگردها علاوه بر اثرات زیست‌محیطی، پیامدهای اجتماعی و اقتصادی نیز به همراه دارد. پژوهش‌های انجام شده در منطقه سیستان نشان می‌دهد که ریزگردها باعث کاهش فعالیت‌های اقتصادی، افزایش بیکاری و مهاجرت روستاییان به شهرها شده‌اند. این موضوع فضای نامساعدی برای توسعه گردشگری ایجاد کرده است.
دکتر «موسوی»، جامعه‌شناس، معتقد است: «ریزگردها به عنوان یک بحران زیست‌محیطی، باعث افزایش آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد و کاهش سرمایه اجتماعی در مناطق متاثر شده‌اند. این مسائل به طور مستقیم بر توانایی جوامع محلی برای مشارکت در فعالیت‌های گردشگری تأثیر منفی می‌گذارد.»
چالش‌های مدیریتی و ضعف در مقابله با بحران‌ها
یکی از مشکلات جدی در مقابله با بحران آب و ریزگردها، ضعف در مدیریت و اجرای برنامه‌های مقابله‌ای است. کارشناس منابع آب، «حیدری‌نژاد»، با انتقاد از عملکرد برخی سازمان‌ها می‌گوید: «بودجه‌های زیادی برای مقابله با ریزگردها اختصاص یافته اما بیشتر این بودجه‌ها صرف امور جاری و مطالعات شده و اقدامات عملیاتی و موثر به اندازه کافی انجام نشده است.»
وی همچنین به نبود هماهنگی بین دستگاه‌های مسئول و عدم بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی و تخصصی اشاره می‌کند و معتقد است که بدون اصلاح ساختارها و افزایش شفافیت، بحران‌ها ادامه خواهند داشت.
راهکارهای مقابله و مدیریت بحران برای حفظ گردشگری
کارشناسان بر این باورند که برای حفظ و توسعه گردشگری در شرایط بحران آب و ریزگردها، باید رویکردی جامع و چندجانبه اتخاذ شود. دکتر «کریمی» پیشنهاد می‌دهد که توسعه جنگل‌کاری و ایجاد کمربند سبز در مناطق بحرانی می‌تواند به کاهش گسترش ریزگردها کمک کند، هرچند که این طرح‌ها باید با توجه به شرایط بوم‌شناسی و مشارکت مردم محلی طراحی و اجرا شوند.
از سوی دیگر، دکتر «فهمی» تأکید می‌کند که مدیریت منابع آب باید به سمت بهره‌وری بیشتر و کاهش هدررفت حرکت کند و استفاده از فناوری‌های نوین در آبیاری و مصرف آب در بخش گردشگری ضروری است.
در حوزه گردشگری نیز، توسعه زیرساخت‌های مقاوم در برابر گرد و غبار، آموزش نیروی انسانی برای مدیریت بحران و اطلاع‌رسانی به گردشگران درباره شرایط زیست‌محیطی از جمله راهکارهای مهم است.
چشم‌انداز آینده گردشگری ایران در سایه بحران‌ها
با توجه به شدت بحران آب و ریزگردها، آینده گردشگری ایران با چالش‌های جدی مواجه است، اما کارشناسان معتقدند که با مدیریت هوشمندانه و برنامه‌ریزی دقیق، می‌توان این چالش‌ها را به فرصت تبدیل کرد.
دکتر «موسوی» می‌گوید: «اگر بتوانیم بحران‌ها را به درستی مدیریت کنیم و از ظرفیت‌های فرهنگی، تاریخی و طبیعی ایران به نحو احسن بهره‌برداری کنیم، گردشگری می‌تواند به یکی از موتورهای اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور تبدیل شود.»
همچنین، همکاری‌های منطقه‌ای برای کنترل منابع آبی مشترک و مقابله با ریزگردها، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و توسعه گردشگری پایدار، از جمله اقدامات کلیدی برای آینده‌ای بهتر در صنعت گردشگری ایران است.
بحران آب و ریزگردها چالش‌های پیچیده و چندوجهی برای صنعت گردشگری
بحران آب و ریزگردها چالش‌های پیچیده و چندوجهی برای صنعت گردشگری ایران ایجاد کرده‌اند که تأثیرات زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای دارند. نظرات کارشناسان نشان می‌دهد که بدون اقدام فوری و هماهنگ در مدیریت منابع آب، مقابله با ریزگردها و توسعه زیرساخت‌های مقاوم، آینده گردشگری ایران در معرض خطر جدی قرار دارد.
با این حال، با اتخاذ رویکردهای علمی، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، مشارکت جوامع محلی و همکاری‌های بین‌المللی، می‌توان این بحران‌ها را مهار کرد و زمینه توسعه پایدار گردشگری را فراهم آورد. این مسیر نه تنها به حفظ محیط زیست و سلامت جامعه کمک می‌کند بلکه می‌تواند به رشد اقتصادی و ارتقای جایگاه ایران در بازار جهانی گردشگری منجر شود.
