قله سبلان یا به زبان محلی “سلطان ساوالان”، با ارتفاع ۴۸۱۱ متر، عنوان سومین قله بلند ایران را به خود اختصاص داده است. این کوه نماد شکوه طبیعت شمال‌غرب ایران و یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی استان اردبیل به شمار می‌رود. سبلان نه‌تنها به‌دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش، بلکه به‌واسطه ویژگی‌های زمین‌شناسی، اسطوره‌شناسی و تنوع زیستی‌اش مورد توجه طبیعت‌گردان و کوهنوردان است.
موقعیت جغرافیایی قله سبلان
سبلان در ۳۵ کیلومتری غرب شهر اردبیل و ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی مشگین‌شهر واقع شده و مرز بین استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی را شکل می‌دهد. مخروط آتشفشانی این کوه، از دره قره‌سو در شمال‌غرب اردبیل آغاز شده و تا کوه قوشاداغ در جهت شرق‌ـ‌غرب امتداد یافته است. پهنه گدازه‌ای آن مساحتی بیش از ۱۲۰۰ کیلومتر مربع را در بر گرفته است.
سه قله مشهور سبلان
سبلان دارای سه قله اصلی است:
- سلطان ساوالان (قله اصلی)
- قله هرم
- قله کسری
قله اصلی سبلان با نام «سلطان» شناخته می‌شود و بلندترین نقطه این رشته کوه محسوب می‌گردد. بسیاری از محلی‌ها معتقدند که آرامگاه زرتشت در این قله قرار دارد. حتی در کتاب “چنین گفت زرتشت” اثر نیچه نیز از سبلان به‌عنوان کوهی با ویژگی‌های عرفانی یاد شده است.
دریاچه سبلان؛ جواهری در نوک قله
در نوک قله سلطان، دریاچه‌ای بیضی شکل با آب بسیار زلال و دمایی نزدیک به صفر قرار دارد. این دریاچه با ابعاد ۱۴۰ در ۸۰ متر و عمقی نزدیک به ۴۰ متر، در ارتفاع ۴۸۱۱ متری جای گرفته و در بیشتر ماه‌های سال پوشیده از یخ است. منبع تغذیه آن، بارش‌های فصلی و ذوب برف‌های دائمی قله است. ترکیب سنگ‌های آتشفشانی مانند بازالت و آندزیت در بستر آن، مانع نفوذ آب به زمین شده و زیبایی منحصر به فردی به آن بخشیده‌اند.
قارتال یا سنگ عقاب؛ نماد سبلان
در جبهه غربی قله و نزدیک جان‌پناه، صخره‌ای طبیعی به شکل عقاب نشسته وجود دارد که در زبان آذری به آن “قارتال” می‌گویند. این سنگ عقاب، سر را به سمت شرق چرخانده و یکی از نمادهای بصری قله سبلان محسوب می‌شود. بسیاری از گردشگران عکس‌هایی به یاد ماندنی در کنار آن ثبت می‌کنند.
مسیرهای صعود به قله سبلان
صعود به قله سبلان از چندین مسیر ممکن است که هرکدام ویژگی‌ها و درجه سختی خاص خود را دارند:
مسیر شمال‌شرقی (آبگرم شابیل)
پرطرفدارترین و ساده‌ترین مسیر صعود، از آبگرم شابیل آغاز می‌شود. مسیر ماشین رو تا پناهگاه سبلان (در ارتفاع ۳۷۰۰ متر) ادامه دارد و از آنجا با مسیر پاکوب و پرچم‌گذاری‌شده، در مدت حدود ۴ تا ۶ ساعت می‌توان به قله رسید. این مسیر برای کوهنوردان مبتدی نیز مناسب است.
مسیر قوتورسویی
مسیر دیگری که خلوت‌تر و سرسبزتر است از آبگرم قوتورسویی آغاز می‌شود. در این مسیر حدود ۴ تا ۵ ساعت پیاده‌روی تا پناهگاه نیاز است. وجود آبشار و چشمه‌های گوگردی در طول مسیر بر جذابیت آن می‌افزاید.
مسیر جنوبی (پیست اسکی آلوارس)
مسیر جنوبی از پیست اسکی آلوارس در نزدیکی سرعین آغاز می‌شود و سخت‌ترین مسیر صعود به شمار می‌رود. مسیر پر از سنگ‌های بزرگ است و فاقد پناهگاه می‌باشد، بنابراین باید شب مانی در چادرهای عشایری یا برنامه ریزی دقیق برای بازگشت در روز انجام شود.
مسیر غربی (دریاچه قره‌گل)
این مسیر از روستای موییل و دریاچه قره‌گل آغاز شده و از دره زیبای رضوان دره، قله‌های هرم و کسری، و یخچال عظیم هرم می‌گذرد. مسیر غربی اگر چه کمتر شناخته شده است اما برای کوهنوردان با تجربه و عاشقان طبیعت بکر، تجربه‌ای کم‌نظیر فراهم می‌کند.
آب و هوای سبلان
قله سبلان دارای اقلیم سرد و کوهستانی است. در بهار، خصوصاً در فروردین و اردیبهشت، شرایط جوی بسیار ناپایدار است و طوفان و بارش‌های شدید رایج‌اند. از خرداد تا پایان شهریور بهترین زمان صعود به شمار می‌آید، اگرچه عصرها معمولاً با افزایش ابر و احتمال بارش همراه هستند. منابع آبی بیشتر از ذوب برف‌ها تأمین می‌شوند و تنها در بازه زمانی کوتاهی در تابستان جریان دارند.
طبیعت و ارزش زیست‌محیطی سبلان
سبلان منبع مهمی برای تأمین آب رودخانه‌هایی چون قره‌سو، اهرچای و آجی‌چای است و بخشی از منابع آبی دریاچه ارومیه را نیز تأمین می‌کند. پوشش گیاهی، چشمه‌های آب گرم چون شابیل و قوتورسویی، یخچال‌های دائمی، رودهای خروشان و مراتع گسترده از ویژگی‌های طبیعی این منطقه هستند.
این کوهستان با وسعتی بیش از ۶۲۰۰ هکتار در ارتفاعات بالای ۳۶۰۰ متر، در سال ۱۳۸۵ با شماره ۱۹۴۹۶ در فهرست آثار طبیعی ملی ثبت شد و تحت حفاظت سازمان محیط‌زیست قرار گرفت.
سخن آخر
قله سبلان نه تنها یک مقصد کوهنوردی مهم بلکه یکی از استثنایی‌ترین پدیده‌های زمین‌شناسی و طبیعی ایران به شمار می‌رود. از دریاچه‌ی بی‌نظیر بر فراز قله تا سنگ عقاب اسطوره‌ای، از مسیرهای کوهپیمایی متنوع تا افسانه‌های بومی، همه و همه از سبلان یک مقصد منحصر به فرد ساخته‌اند. صعود به سبلان تجربه‌ای است که در ذهن هر طبیعت‌گردی ماندگار می‌ماند.
