آتشگاه اصفهان یکی از آثار تاریخی کمتر شناخته شده این شهر است که قدمتی به اندازه ایران باستان دارد. این بنای ارزشمند که در فاصله تنها ۸ کیلومتری از شهر اصفهان قرار گرفته، در گذشته با نام «آتشکده مهربین» یا «دژ مهربین» شناخته می‌شد و امروزه با نام‌های «کوه آتشگاه» و «قلعه ماربین» شهرت دارد.
این اثر تاریخی در آذرماه سال ۱۳۳۰ با شماره ۳۸۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. در دهه ۱۳۵۰ مرمت‌هایی بر روی آن انجام گرفت و در اوایل دهه ۱۳۶۰ نیز به منظور جلوگیری از آسیب و تخریب بیشتر، ورودی‌های بنا بسته شد. از آن زمان تاکنون، کمتر کسی می‌داند مسیر اصلی ورود به داخل ساختمان‌های آتشگاه از کدام بخش بنا بوده است.
پیشینه تاریخی آتشگاه
قدمت آتشگاه را برخی پژوهشگران به دوران تمدن ایلامی و حکومت انشان (انزان) نسبت می‌دهند. موبدان زرتشتی این مکان را «آتشکده مهربین» نام‌گذاری کردند؛ چرا که آتشکده‌ها در دوران زرتشتیان مکانی مقدس برای برگزاری جشن‌ها و آیین‌های مذهبی بودند.
صادق هدایت در کتاب اصفهان نصف جهان از آتشگاه چنین یاد می‌کند:
«کوه آتشگاه، روز آبادیش، شکوه مخصوص داشته است. این پرستشگاه مانند مسجد و کلیسا دورش دیوار نداشته و چیزی را از کسی نمی‌پوشانیده. مانند آتش؛ سره و پاکیزه بوده. همان آتش جاودان، نماینده پاکیزگی و زیبایی که به سوی آسمان زبانه می‌کشیده و در شب‌های تار، از دور، دل‌های افسرده را قوت می‌داده و از نزدیک، با پیچ و خم دلربا، با روان انسان گفتگو می‌کرده.»
معماری و ساختار آتشگاه اصفهان
کوه آتشگاه از جنس سنگ‌های رسوبی است که در دوران کرتاسه زمین‌شناسی شکل گرفته‌اند. در بالاترین نقطه تپه، بنایی گرد ساخته شده که مهم‌ترین بخش مجموعه به شمار می‌رود. این بنا هشت‌ضلعی است و در هر ضلع آن پنجره‌ای رو به بیرون قرار دارد.
پیرامون این بنا، در چهار جهت تپه، اتاق‌ها و ساختمان‌هایی وجود داشته که تا زیر اتاقک اصلی آتشگاه امتداد می‌یافته‌اند. امروزه تنها بخشی از سازه‌های شمالی و قسمتی از سمت شرقی باقی مانده‌اند.
تجربه گردشگری در کوه آتشگاه
امروزه آتشگاه نه تنها یک اثر تاریخی بلکه مقصدی محبوب برای گردشگرانی است که علاقه‌مند به ترکیب تاریخ‌گردی و کوه‌پیمایی سبک هستند. صعود به این تپه چشم‌انداز زیبایی از شهر اصفهان و دشت‌های اطراف را پیش روی بازدیدکنندگان قرار می‌دهد. همچنین پس از بازدید از این مکان تاریخی، رستوران‌ها و مراکز پذیرایی نزدیک به آتشگاه گزینه‌ای مناسب برای صرف غذا و استراحت محسوب می‌شوند.
جمع‌بندی
آتشگاه اصفهان، یا همان آتشکده مهربین، یکی از یادگارهای ارزشمند تاریخ ایران است که از دوران باستان تاکنون پابرجا مانده است. این اثر، با معماری خاص و جایگاه مذهبی خود، نه‌تنها نمایانگر تاریخ و فرهنگ کهن اصفهان است بلکه تجربه‌ای متفاوت از گردشگری تاریخی و طبیعت‌گردی را در کنار هم به بازدیدکنندگان ارائه می‌دهد.
