جشن و آیین بیلن دانا ، یکی از رسوم جالب مردم کرد

جشن و آیین بیلن دانا ، یکی از رسوم جالب مردم کرد منطقه سنندج هست که هر ساله با گذشت ۴۵ روز از فصل زمستان یا به عبارت صحیح تر در تاریخ ۱۴ یا ۱۵ بهمن ماه، به مدت دو روز برگزار می شود. این مراسم، جشنی قدیمی و باستانی بوده که رقص، شادی و پایکوبی در تار و پود آن جای گرفته است. با برگزاری این جشن، صدای شور و شادی مردم کرد در دامنه زاگرس طنین می اندازد و شاد بودن اهالی سنندج را به رخ همگان می کشد.

بیلن دانا یا بیلندانه جشن کهن کردی است که قدمت رقص، پایکوبی، خرده مراسم و عرف های سنتی آن ریشه در تاروپود تاریخ دارد. گفته می شود دیرزمانی هلهله و هیاهوی این جشن درکوه های زاگرس طنین انداز می شد. با آنکه امروز بعد از گذرزمان چراغ پرفروغ این جشن رو به خاموشی گراییده است اما هنوز این مراسم در برخی روستا های نقطه صفر مرزی سردشت با اندک تغییراتی در شیوه وفرم، هرسال برگزار می شود.

در گویش کردی، بیلن دانا به معنی گذاشتن بیل بر روی زمین بوده و نشان از تجدید حیات زمین و آمادگی برای کشت و کار است. بر طبق بررسی های انجام شده، شاید بتوان تاریخچه این مراسم کهن را به دوران فئودالیسم یا به عبارتی حدود سه تا چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح نسبت داد.

بیلن دانا دو بخش متمایز از زندگی مردم را به نمایش می گذارد که این دو بخش به شرح زیر هستند: بخش اول، بعد اقتصادی مراسم بوده که به دامداری ارتباط پیدا می کند، چون در طی این مراسم اهالی کرد منطقه به تمیز کردن احشام و طویله ها می پردازند و آنان را ضدعفونی می کنند. بخش دوم نیز شامل بعد اجتماعی بوده که در طی آن، پیر و جوان در کنار هم به جشن و شادی می پردازند و سبب استحکام پیوندهای عاطفی و محبت بین افراد می شود. مردم کرد اعتقاد دارند که با برگزاری این مراسم از نعمات خداوند قدردانی کرده و از خشکسالی جلوگیری می کنند.

نحوه اجرای مراسم

برای اجرای این مراسم، محلی ها در مکانی وسیع و بزرگ گرد هم می آیند و با خواندن شعر، آواز و انجام بازی های محلی شب را به صبح می رسانند. در صبح روز پانزدهم بهمن، جوانان منطقه چوب و هیزم جمع می کنند که این کار تا ظهر ادامه دارد.

زمانیکه خورشید در وسط آسمان قرار گرفت، به دستور پیر روستا آتش به دست بهترین سوارکار روشن می شود و این کار آغازگر پایکوبی و حیات تازه هست. همچنین باید بدانید که در این جشن، چهار تکه هیزم به نماد گوشت، آب، نان و بلوط قرار می دهند و سپس سوارکاری که آتش را روشن کرده، به سوی آن ها چوب پرتاب می کند و هرکدام زودتر بیفتد، در سال پیش رو فراوانی خواهد داشت.

بيلندانه يا بيلن دانا

بيلن دانا در معني تحت‌اللفظي به معناي گذاشتن بيل روي زمين است. شايد باتوجه به اينكه اين مراسم ريشه در جشن آغاز دميدن گرما در كالبد سرد زمين دارد واين تغيير و دگرديسي در بافتار و ساختار خاك نويدي براي آمادگي زمين براي كشت محصولات كشاورزي است و فلسفه وماهيت معنايي آن با رويش پوشش سبزه برسفره خاكستري زمين زراعي به خواب رفته درفصل زمستان همخواني و هم‌سنخي دارد.

تاریخچه ی مراسم

در مورد قدمت تاريخی اين جشن كهن كردي تاكنون پژوهش منسجمي صورت نگرفته است اما بر اساس شواهد و المان‌هاي عيني عناصر خرد و كلان ساختار فرهنگي وا جتماعي اين جشن مي‌توان آن را به عنوان يك مراسم آييني مربوط به اقتصاد دامداري ودوران فئوداليسم اقتصاد كشاورزي دانست و با توجه به اينكه از نظر تحليل جامعه‌ شناختي يكي از مناطقي كه در آن دام‌هاي سبك و سنگين در پروسه زمان به دست انسان اهلي شده‌اند، منطقه زاگرس است، پس مي‌توان تاريخ زايش و خاستگاه رويش اين جشن را به همان دوران حدود سه تا چهار هزار سال پيش از ميلاد مسيح در منطقه زاگرس نسبت داد.

اين آيين داراي دو وجه است؛ وجه اول آن اقتصادي است كه مي‌توان به ارتباط آن با دامداري اشاره كرد زيرا طي مراسم بيلن دانا ساكنان روستاهاي مرزي سردشت با زغال و چوب نيمه‌سوخته كه درباور مردم اين منطقه به عنوان يك ضدعفوني‌كننده شناخته مي‌شود آغل و طويله احشام را گندزدايي و پيراسته مي‌كنند.

جنبه دوم اين آيين بخش اجتماعي آن است كه در واقع در پروسه برگزاري اين آيين، فرهنگ زيباي بخشش وگذشت پديدار مي‌شود، به اين صورت كه در اين روز هر كسي كه اختلافي يا درگيري قومي، طايفه‌يي يا غيره داشته باشد و بر سر اين اختلاف با هم قهر باشند در طول زمان برگزاري اين جشن دل‌ها را از هم پاك مي‌كنند و با مراجعه به منزل يكديگر از همديگر طلب حلاليت، بخشش و آشتي مي‌كنند و هردو طرف با خلوص نيت بدون هيچ واسطه‌يي همديگر را در بغل مي‌گيرند و از خطاهاي انساني با مهرباني و عطوفت مي‌گذرند و به تخاصم و دشمني به ميمنت اين جشن پايان مي‌دهند.

پیشنهاد می کنیم که اگر در بهمن ماه و در ایام این جشن، به کردستان و سنندج سفر کردید، تماشای این جشن را از دست ندهید.

منبع : سیری در ایران