کانال‌های آبی آمستردام از مهم‌ترین ویژگی‌های شهری این مقصد گردشگری به شمار می‌آیند. با این حال، کاربرد این آبراه‌ها صرفاً به جذابیت‌های دیداری محدود نمی‌شود. سیستم حلقه‌وار کانال‌ها از عناصر شاخص در بافت شهری آمستردام است که هر ساله بازدیدکنندگان بسیاری را به این شهر جذب می‌کند. این ساختار به ظاهر ساده در واقع برای اهداف مشخص شهری طراحی شده و نقشی تعیین کننده در تاریخ توسعه آمستردام داشته است. این مطلب، جنبه‌های کمتر گفته شده از کانال‌های آمستردام را بررسی می‌کند.
آمستردام و بیش از ۱۰۰ کیلومتر مسیر آبی در دل بافت شهری
با وجود وسعت نسبتاً کم آمستردام، پیچیدگی بافت شهری آن موجب می‌شود گردشگران به راحتی در خیابان‌ها مسیر خود را گم کنند. دلیل این ویژگی منحصر به فرد، طراحی دایره‌وار خیابان‌هاست که حول مرکز شهر شکل گرفته‌اند و در امتداد مسیر آبراه‌ها قرار دارند. این سیستم به صورت حلقه‌های متحدالمرکز طراحی شده و بیش از ۱۰۰ کیلومتر از فضای شهر را به خود اختصاص داده است؛ شبکه‌ای آبی که در مقیاس جهانی نیز کم‌نظیر است.
کانال‌های تاریخی آمستردام، ثبت جهانی یونسکو
در سال ۲۰۱۰، سازمان جهانی یونسکو به صورت رسمی شبکه‌ی کانال‌های مرکزی آمستردام را به عنوان یک محوطه‌ی ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی اعلام کرد. این آبراه‌ها، مطابق با قوانین بین‌المللی مربوط به حفاظت از ارزش‌های تاریخی و فرهنگی، تحت نظارت و مراقبت قرار گرفته‌اند؛ همانند دیگر آثار ثبت‌شده در فهرست یونسکو.
نقش فعال کانال‌ها در ساختار معاصر شهر آمستردام
با وجود قدمت چند قرن و تحت حفاظت بودن، کانال‌های آمستردام هنوز بخشی حیاتی از زندگی شهری را تشکیل می‌دهند. این کانال‌ها نه تنها به عنوان یکی از مسیرهای اصلی حمل و نقل عمل می‌کنند، بلکه در طول سال محل برگزاری رویدادهایی نظیر «فستیوال کانال‌ها» هستند.
بیش از ۱۵۰۰ اثر تاریخی در امتداد کانال‌ها جای گرفته‌اند
با توجه به موقعیت مرکزی و قدمت تاریخی، کانال‌های آمستردام میزبان صدها بنای تاریخی هستند. در حال حاضر، حداقل ۱۵۵۰ بنای تاریخی در محدوده‌ی این شبکه آبی قرار دارند. از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موزه وسترکرک، خانه‌ی آنه فرانک و موزه ون لون اشاره کرد.
بوی نامطبوع و وضعیت نامناسب کانال‌ها تا قرن بیستم ادامه داشت
تا اوایل قرن بیستم، آبراه‌های آمستردام در وضعیت بسیار بدی قرار داشتند. این کانال‌ها، محل انباشت زباله و فاضلاب شهری بودند و بوی ناخوشایند آن‌ها فضای شهر را آزار می‌داد. با گذشت زمان و با اقدامات دولت هلند، پاکسازی کانال‌ها به نتیجه رسید و امروزه حتی مسابقات شنای سالانه در آن‌ها برگزار می‌شود.
سالانه هزاران دوچرخه از بستر کانال‌ها خارج می‌شود
در آمستردام حدود ۸۸۱ هزار دوچرخه وجود دارد و جالب آن‌که هر سال، بیش از ۱۵۰۰۰ دستگاه از آن‌ها از کانال‌ها بیرون کشیده می‌شود. این اتفاق اغلب ناشی از سرقت، تخریب یا رهاسازی عمدی توسط شهروندان است. شهرداری قایق‌هایی ویژه برای بازیابی این وسایل در اختیار دارد تا به پاکیزگی آبراه‌ها کمک کند.
ساخت کانال‌های فعلی بین سال‌های ۱۵۸۵ تا ۱۶۶۵ انجام شده است
تا اواخر قرن شانزدهم، لزوم گسترش شبکه‌ی آبراه‌های آمستردام کاملاً مشهود بود. به همین دلیل، پروژه‌ی ساخت کمربند کانال‌ها آغاز شد و طی حدود ۸۰ سال ادامه پیدا کرد. در این مدت، بخش‌های وسیعی از شهر برای ایجاد مسیرهای جدید آبی تغییر شکل یافتند.
طرح محاصره‌ی کامل شهری توسط کانال‌ها نیمه‌تمام باقی ماند
در طرح اولیه، کمربند آبی شهر قرار بود به شکل یک حلقه‌ی کامل دورتادور آمستردام را احاطه کند؛ اما بحران اقتصادی سال ۱۶۷۲ مانع تکمیل آن شد. بخش شرقی این طرح ناتمام ماند و بعدها به فضای سبز و پارک‌های عمومی از جمله باغ وحش و باغ‌های گیاه شناسی اختصاص داده شد.
سینگل‌گراخت، مرز تاریخی شهر آمستردام را مشخص می‌کند
در گذشته، کانال‌ها علاوه بر حمل و نقل، نقش تدافعی نیز داشتند. به ویژه سینگل‌گراخت که به عنوان خندق اصلی در نظر گرفته شده بود. هنوز هم مرزهای شهر قدیم آمستردام با این کانال شناخته می‌شود و تا مدت‌ها، مناطق بیرون از آن جزو محدوده‌ی رسمی شهر محسوب نمی‌شدند.
کانال‌ها، الهام‌بخش آثار هنری متعدد بوده‌اند
چشم‌اندازهای خاص کانال‌های آمستردام در آثار هنرمندان بزرگی دیده می‌شود. کلود مونه در قرن نوزدهم یکی از مناظر این کانال‌ها را نقاشی کرده و آلبر کامو در رمان «سقوط» از این ساختار به‌عنوان تمثیلی از حلقه‌های جهنم استفاده کرده است.
