روح حمام های قدیمی در تن ادم ها امروزی می دمد
روح حمام های قدیمی در تن ادم ها امروزی می دمد
از گذشته های دور تا امروز حمام کردن و استحمام یکی از واجبات ایرانی ها بوده است. از قبل از اسلام از مهرپرستان گرفته تا زرتشتیان استحمام علاوه بر پاکیزگی دارای ارزش مذهبی نیز بوده است. آثار به جا مانده از آن زمان نشان می دهد که افراد باید برای حضور در مراسم ها پادیاوی انجام می داده اند( پادیوری به معنای غسل و وضو می باشد). بنابراین علاوه بر وجود حمام ها در کاخ های پادشاهان از جمله تخت جمشید حمام های عمومی در نقاط مختلف شهر ها ساخته شده اند. بعد از اسلام حمام رفتن اهمیت دو چندانی پیدا کرد به صورتی که پادشاهان و خیرین شروع به ساختن حمام هایی در شهر ها و روستاه ها کردند به صورتی که در زمان صفویه در اصفهان ۲۷۲ حمام وجود داشته است. این در صورتی بوده است که کشور های غربی با کلمه ای به نام حمام غریبه بوده اند. روح حمام های قدیمی در تن ادم ها امروزی می دمد
حمام ها به طور کلی دارای چهاربخش سردینه( بینه)، گرم خانه، خزینه و چال حوض بوده است و معمولا چند متر از سطح کوچه و بازار پایین تر بوده است علت آن جاری شدن آب جوی ها در مخزن حمام ها بوده است . از نظر معماری غالبا در ورودی پیچ داری بوده است و کاشی های معرق، هفت رنگ و کاشی های خشتی، یا تصاویر انسانی از زیبایی و ویژگی های ظاهری حمام ها بوده است . سوخت مورد نیاز حمام ها از خار بیابان و هیزم و فضولات حیوانات بوده است. در زیر خزینه آتشدانی قرار داشته و ظرف مسی بزرگی در کف خزینه تعبیه شده و زیر آن آتش افروخته می شده است. افراد شاغل در حمام ها دلاک، تونتاب، مشتمالچی، حمامی و پادو بوده اند. حمام های عمومی به صورتی بوده است که مردان قبل از طلوع آفتاب تا ساعت ۸ صبح و زنان ازآن ساعت به بعد تا ظهر و حتی چند ساعت بعد از ظهر حمام را در اختیار داشته اند. البته حمام ها فقط محلی برای استحمام نبوده است بلکه در آن به گفت وگو و حتی انجام جشن هایی مانند حنا بندان می پرداخته اند. بیش تر این مراسم ها در قسمت بینه حمام انجام می شده است.
روح حمام های قدیمی در تن ادم ها امروزی می دمد
متاسفانه بیش تر این حمام ها کامل از بین رفته اند و هیچ اثری از آنها نمانده است ولی تعدادی از آنها از جمله حمام علی قلی آقا در اصفهان، حمام وکیل شیراز، حمام چهار فصل اراک، حمام گنجعلی خان کرمان و … با کمک میراث فرهنگی و بخش خصوصی بازسازی شده اند ولی نکته ای که وجود دارد تغییر کاربری این حمام ها هستند بیش تر آنها به رستوران های سنتی( حمام جارجی باشی اصفهان) و یا موزه مردم شناسی( حمام وکیل شیراز) تبدیل شده اند. این تغییر کاربری باعث حفظ این حمام ها از تخریب شده است ولی بسیاری از گردشگران بعد از دیدن حمام موزه ها دوست دارند خود تجربه استفاده از این حمام ها را داشته باشند اما متاسفانه ما درآمد حاصل از این نوع گردشگران را از دست می دهیم این در صورتی است که به راحتی می توانیم امکان استفاده از آنها را فراهم کنیم .در واقع این حمام ها ظاهر خود را حفظ کرده اند اما روح خود را از دست داده اند. کشور همسایه ایران ترکیه هر ساله تعداد زیادی گردشگر را به وسیله حمام های ترکی جذب و درآمد بالایی از این نوع گردشگری دارد و حتی تورهای ویژه ای به نام تور حمام ترکی دارد و علاوه بر توسعه گردشگری خود و ایجاد اشتغال باعث حفظ ظاهر و روح این حمام ها شده است.(البته بسیاری از حمام های ترکی نیز تغییر کاربری داشته اند).
نویسنده : فهیمه عبدی نیا
