نان پنجه کش مازندران یکی از اصیل‌ترین و محبوب‌ترین نان‌های محلی شمال کشور است که با گذشت زمان و گسترش نانوایی‌های صنعتی، هنوز هم جایگاه خود را در سفره‌های مازندرانی‌ها حفظ کرده است. این نان سنتی به ویژه در روستاها و شهرهای کوچک مازندران همچنان با همان روش قدیمی و در تنورهای سنتی پخته می‌شود و به دلیل طعم خاص و مقوی بودنش، طرفداران بسیاری دارد.
ارزش فرهنگی نان پنجه کش مازندران
از دیرباز در فرهنگ مردم مازندران، آرد گندم و نان نماد برکت و زندگی بوده است. ضرب‌المثل‌هایی مانند «آش تا کنّا – پلا تا صحرا – نون تا فردا» نشان‌دهنده جایگاه ویژه‌ی نان در زندگی مردم این خطه است. نان در باور مردم مقدس شمرده می‌شد، به گونه‌ای که هیچ کس اجازه نداشت روی نان راه برود یا آن را لگد کند، زیرا بی‌احترامی به رزق الهی به شمار می‌رفت.
در گذشته، تهیه آرد در مازندران کاری زمان بر و ارزشمند بود. خانواده‌ها سالی یک بار آرد مورد نیاز خود را از شهرها یا استان‌های هم جوار تهیه می‌کردند و با اسب یا استر به روستا می‌آوردند تا در آسیاب‌های محلی تبدیل به آرد شود. امروزه اگرچه دیگر اثری از آن آسیاب‌ها باقی نمانده، اما نام و خاطره‌ی آن دوران در نان‌هایی چون پنجه کش زنده است.
مواد لازم برای تهیه نان پنجه کش مازندران
مواد اولیه | مقدار |
| آرد گندم | ۷۰۰ گرم |
| تخم مرغ | ۴ عدد |
| کره | ۱۰ گرم |
| شکر | ۲۵۰ گرم |
| مایه خمیر | ۱۵ گرم |
| آب | نیم لیتر |
| کنجد | ۱۰۰ گرم |
| ماست | ۱۴۰ گرم |
| نمک | ۲۰ گرم |
طرز تهیه نان پنجه کش مازندران
- ابتدا آرد را با مایه خمیر (که از قبل در آب حل شده است)، آب، تخم‌مرغ، شکر و کره مخلوط کرده و به خوبی ورز دهید؛ خمیر این نان باید مقداری شل‌تر از خمیر نان‌های معمولی باشد.
- روی خمیر را با پارچه‌ای بپوشانید و اجازه دهید تا اصطلاحاً ور بیاید یا پف کند (حدود دو تا سه ساعت طول می‌کشد).
- پس از ور آمدن خمیر، آن را تکه‌تکه کرده و مجدداً ورز دهید تا بنه وار شود.
- هر تکه از خمیر را با وردنه پهن کنید؛ اندازه‌ی مناسب تقریباً یک‌ونیم وجب است.
- ماست و کنجد را با یکدیگر مخلوط کنید.
- بر روی هر تکه از خمیر، از ترکیب کنجد و ماست بمالید.
- در این مرحله تنور را با هیزم داغ کنید تا زغال‌ها سرخ شوند؛ وقتی حرارت زیاد بود، کمی آب بر روی زغال‌ها بپاشید تا دمای تنور مناسب شود.
- خمیر را با دست کشیده و دراز کنید (حدود نیم متر) و سپس به دیواره‌ی تنور بچسبانید.
- پس از طلایی شدن پشت نان، آن را از تنور جدا کرده و آماده‌ی سرو است.
خواص نان پنجه کش مازندران
نان پنجه کش مازندران به دلیل استفاده از آرد کامل و مواد طبیعی مانند تخم‌مرغ، ماست و کنجد، سرشار از مواد معدنی و ویتامین‌های مورد نیاز بدن است. مصرف روزانه‌ی این نان برای تمام گروه‌های سنی توصیه می‌شود. این نان نه تنها یک وعده‌ی کامل و سالم است، بلکه طعمی نوستالژیک از سنت و فرهنگ مردم مازندران را در خود دارد.
جمع‌بندی
نان پنجه کش مازندران یکی از میراث‌های خوراکی شمال ایران است که با وجود تغییر سبک زندگی و ظهور فناوری‌های نوین پخت، همچنان در دل خانواده‌های مازندرانی زنده است. اگر به دنبال طرز تهیه نان سنتی شمال کشور هستید، این نان خوش‌عطر و اصیل می‌تواند بهترین انتخاب شما باشد.
