گویش‌های محلی حواشی اصفهان؛ از میمه تا نائین، ورزنه و جرقویه

اگر امروز به نقاط مختلف دنیا سفر کنید، یکی از شناسه‌های هر قوم، دین و فرهنگ، زبان و لهجه آن منطقه است. زبان، کلام، لهجه و گویش از بدو پیدایش، مهم‌ترین ابزارهای ارتباطی افراد در هر جامعه بوده‌اند و هر کدام تنوعی از آهنگ و زیبایی خاص خود را دارند. آمار دقیق و مشخصی از تعداد زبان‌ها و گویش‌ها در دنیا وجود ندارد؛ اما تحقیق یک زبان‌ شناس آلمانی به نام شولتسه نشان می‌دهد که در اروپا بیش از ۲۰۰ نوع زبان و ۲۰۰۰ نوع لهجه ثبت شده است. به‌ عنوان مثال، در ایران فقط یک زبان ترکی بیش از ۴۰ نوع و در سطح جهان بیش از ۱۵۰ نوع لهجه دارد.

تنوع زبان و گویش در استان اصفهان

استان و شهر اصفهان نیز مانند دیگر مناطق ایران، از تنوع بسیار بالایی در زمینه زبان و گویش‌های محلی برخوردار است که متأسفانه آمار دقیق آن در دسترس نیست. از لهجه شیرین اصفهانی گرفته که در خود شهر اصفهان و نقاط مختلف آن متفاوت است، تا گویش شهرهای اطراف مانند نجف‌ آباد، خمینی‌ شهر، گز، برخوار، داران، فریدون‌ شهر، نائین، جرقویه، رودشت و غیره.

در برخی روستاها و شهرها، مردم به زبان خود آن شهر صحبت می‌کنند که در برخی موارد به آن گویش گزی یا نائینی گفته می‌شود. در برخی دیگر، گویش محلی و ولایتی منطقه کوهپایه و روستاهای اطراف رایج است.

نوار جغرافیایی گویش‌های مشابه در استان اصفهان

یکی از نکات جالب برای علاقه‌ مندان به سیروسفر، وجود یک نوار جغرافیایی است که از اطراف کاشان و میمه آغاز می‌شود و از شهرهای خورزوق، خمینی‌ شهر، اردستان، نائین، کوهپایه و ورزنه عبور کرده و در منطقه جرقویه خاتمه می‌یابد. این مناطق دارای زبان‌هایی با ریشه مشترک و لهجه‌ای مشابه هستند.

اهالی این مناطق به‌ واسطه برقراری ارتباط و صحبت با یکدیگر، احساس نزدیکی ریشه‌ای دارند و هنگام ملاقات و گفت‌وگو معمولاً از هم می‌پرسند: «اهل کدام شهر هستید؟» که نشان‌ دهنده نوعی حس همشهری بودن میانشان است.

ریشه‌های تاریخی و زبانی گویش‌های محلی اطراف اصفهان

برخی تحقیقات درباره علت این نوار جغرافیایی و قرابت نوع گویش هنوز به‌ درستی پاسخگو نیست. با این حال، اکثر پژوهشگران ریشه گویش‌های این مناطق را به زبان‌های زرتشتی و پهلوی نسبت داده‌اند:

• در ورزنه و روستاهای اطراف، به زبان پهلوی ساسانی و پهلوی پارتی
• در اصفهان و رودشت به پهلوی دری
• در جرقویه به زبان‌های ساسانی و اشکانی
• تأثیر گذشت زمان بر دگرگونی گویش‌ها

به‌ طور کلی، یک وجه مشترک بین ریشه تمام این گویش‌ها وجود دارد و آن، پهلوی بودن آن‌ها است. با گذشت زمان، وقوع جنگ‌ها، هجوم اقوام عرب و مهاجرت گروه‌های مختلف به این مناطق باعث شد که گویش اصلی دچار دگرگونی و تفرق شود و با آمیختن زبان‌های پهلوی دری، اوستایی، پارسی باستان، پارسی میانه، بندری، هندی، عربی، و حتی فرهنگ غرب، مردم این منطقه فاصله بیشتری از زبان اصلی مادری خود پیدا کنند.