درمان ناتمام بیماری تالاب « هورالعظیم » خوزستان

درمان ناتمام بیماری تالاب « هورالعظیم » خوزستان

«هورالعظیم» از تالاب‌های استان خوزستان است که یک‌ سوم در ایران و دوسوم آن در عراق واقع‌ شده و یکی از زیستگاه‌های حساس و مهم پرندگان مهاجر آبزی و بومی منطقه است. این تالاب از آب‌های اضافه رود کرخه، دویرچ و بخشی از آب‌های اضافه اروندرود تشکیل‌شده ‌است. ژرفای این هور (تالاب) کم است ولی تدریجا در وسط آن به چند متر می‌رسد. سراسر هورالعظیم با  نی پوشیده شده. مساحت مشخص‌شده توسط اداره کل محیط‌زیست خوزستان به‌عنوان تالاب حدود ۱۱۸ هزار هکتار است. «هور» تنها تالابی است که بر اساس بررسی‌های کارشناسی از ۱۰۰ نمره، نمره ۱۰۰ را کسب کرده، هیچ تالابی تاکنون چنین نمره‌ای به دست نیاورده است. این تالاب بیشترین تعداد پرنده‌های در معرض خطر را داشته و از نظر حجم و انواع پرنده نیز بسیار قابل‌توجه است. یکی از کارکردهای مهم تالاب، جلوگیری از توفان شن و گردوخاک است؛ چراکه تالاب‌ها رطوبت را بالا می‌برند و خشک شدن هورالعظیم چه در ایران و چه در عراق میزان وقوع توفان‌های شن را افزایش داده و باعث شده استان خوزستان در سه سال اخیر با گرد و غبارهایی حدود ۲۱ برابر استاندارد مواجه شود.این تالاب یا به‌اصطلاح محلی «هور» همواره منبع اقتصادی غنی برای مردم بوده و حاشیه‌نشینان هور به‌واسطه نعمات موجود در آن، از این منبع امرارمعاش می‌کردند. تا قبل از جنگ تحمیلی، ده‌ها روستا و آبادی حاشیه هور با استفاده از هور و نیز آبزیان آن اقتصاد خانواده‌های خود را تأمین می‌کردند. اما امروز تقریبا تمام روستاهای مجاور از بین رفته و عملا جز اسمی، از آن‌ها چیزی نمانده است.

درمان ناتمام بیماری تالاب « هورالعظیم » خوزستان

بیش از هفت هزار هکتار از اراضی ملی واقع در دشت آزادگان استان خوزستان برای عملیات حفاری به مدت پنج سال در اختیار وزارت نفت قرار گرفت که پس از قطعیت استخراج نفت، بهره‌برداری از محل هریک از چاه‌ها با شعاع ٢۵٠ متر از نقطه استخراج به مدت ٣٠ سال به وزارت نفت واگذار شد. در پی این واگذاری، در سال‌های ٨٨ و ٨٩ آب را روی تالاب هورالعظیم بستند و در آن دوره برای رسیدن به نفت تالاب را خشک کردند. این در حالی است که وزیر نفت گفته بود اگر قرار باشد فعالیتی در هورالعظیم انجام شود، نباید سبب خشک شدن و یا واردکردن آسیب به محیط‌زیست منطقه شود و ما خود را متعهد به حفظ محیط‌زیست می‌دانیم و اقدام‌های ما نه‌تنها نباید موجب آلودگی محیط‌زیست شود،درمان ناتمام بیماری تالاب « هورالعظیم » خوزستان

بلکه باید همسو با بهبود محیط‌زیست قدم برداریم. زمانی که برای اولین بار، نفت در هورالعظیم کشف شد، زندگی مردم اطراف آن در سکوت رو به نابودی رفت. آبگیری ۷۰ درصد هورالعظیم ادعایی است که توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور مطرح‌شده، اما صحت آن همچنان توسط فعالان محیط‌زیست و کارشناسان با تردید روبه‌رو است. معصومه ابتکار در آخرین اظهاراتش در این رابطه احیای تالاب‌های خوزستان را از مهم‌ترین رویکردهای دولت یازدهم در حوزه محیط‌زیست عنوان کرده و مدعی شده: با مذاکرات میان سازمان محیط‌زیست و وزارت نفت، دایک‌های مستقر روی تالاب هورالعظیم برداشته‌شده و می‌توان گفت با این اقدام ۷۰ درصد از معیشت مردم به این منطقه بازگشته است.این در حالی است که محمدرضا تابش، رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس گفته که پروژه‌های متعدد و توسعه‌ای ازجمله حفاری‌های نفتی و پروژه‌های اکتشاف نفت در تالاب شادگان و استخراج نفت دشت آزادگان، تالاب هورالعظیم را با چالش مواجه ساخته است.

درمان ناتمام بیماری تالاب « هورالعظیم » خوزستان

رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست هویزه نیز درباره آبگیری هورالعظیم می‌گوید: ما این ادعا را نکردیم که وضعیت هور به ۴۰ سال پیش برگشته، بلکه این امر زمان لازم دارد. تالاب همانند بیماری است که در حال حاضر به هوش آمده و فقط در همین حد است و نمی‌توان بیشتر از آن انتظار داشت. موسی مدحجی می‌افزاید:نباید تصور شود که با آبگیری ۷۰ درصد، ما کار را تمام‌شده می‌دانیم، بلکه تا آبگیری ۱۰۰ در صد، فعالیت ما ادامه خواهد داشت.وی با اشاره به لزوم آبگیری ۱۱۰ هزار هکتار از مساحت تالاب توضیح می‌دهد: ۶۹.۳ هزار هکتار از تالاب تاکنون آبگیری شده و عمق آبی که هست، بین یک و نیم تا دو متر است. رئیس اداره حفاظت محیط‌ زیست هویزه با اشاره به حضور برخی مردم در تالاب و ساختن آلاچیق درون آب توسط آن‌ها می‌گوید: برای برگشت دوباره مردم روستاهای اطراف تالاب به آنجا لازم است بنیاد مسکن دوباره خانه‌ها را برای آن‌ها بسازد و مهیا کند تا آن‌ها مایل به برگشتن شوند. مدحجی بیان می‌کند: ماهی‌های تالاب به دو شکل وجود دارند؛ بومی و غیربومی. نوع ماهی بومی که مشخص است. تالاب خود توان تولید بچه ماهی را دارد، اما شیلات در هفت سال اخیر مدام در رودخانه و تالاب بچه ماهی بومی رهاسازی کرده که در تالاب بزرگ می‌شوند. در تالاب ماهی غیربومی رهاسازی نمی‌شود و همه بومی هستند. وی درباره سرریز زهاب شرکت نیشکر در تالاب می‌گوید: این شرکت، در بخش شمالی تالاب ورودی ندارد و اگر قرار بود تالاب با زهکش نیشکر آبگیری شود چرا طی ۱۰ سال اخیر این کار انجام‌نشده، چون بیش از ۱۰ سال است که این زهکش وجود دارد. وی ادامه می‌دهد: دبی این زهکش‌ها هم پایین است، بنابراین وقتی آب می‌آید به ‌سرعت تبخیر می‌شود و باقی نمی‌ماند.تنها یک خروجی از شرکت نیشکر دهخدا وجود دارد که در مخزن پنج است و تأثیری روی تالاب ندارد؛چون بیشتر زهاب آن نزدیک مرز رها می‌شود. تنها زهکشی که هست،متعلق به سازمان آب و برق خوزستان است. رئیس اداره حفاظت محیط ‌زیست هویزه درباره چگونگی آبگیری تالاب می‌گوید: در ورودی تالاب، آب از دو راه وارد می‌شود، یکی آب رودخانه کرخه و دیگری زهاب شبکه آبیاری و زهکشی متعلق به سازمان آب و برق است. مدحجی می‌گوید: رودخانه‌ها ۱۳ انشعاب دارند که وارد مخزن یک و دو می‌شوند و سپس به مخزن شماره سه می‌ریزند. بخش شرقی مخزن شماره چهار، از زهکش سازمان آب و برق، پر می‌شود و از طرفی آب مخزن شماره سه هم به مخزن شماره چهار سرریز می‌شود.یعنی آب مخزن شماره چهارترکیبی از زهاب و آب رودخانه است؛ البته تنها پنج درصد این آب زهاب است.

بارندگی پارسال مؤثر بود

درمان ناتمام بیماری تالاب « هورالعظیم » خوزستان

عضو کمیته تحقیقاتی سازمان آب و برق خوزستان درباره آبگیری هورالعظیم نیز می‌گوید: در حال حاضر ۹۵۰ کیلومتر مربع از تالاب که معادل ۷۰ درصد آن به شمار می‌رود، مرطوب است، این آماری است که سازمان آب و برق خوزستان و اداره محیط زیست اعلام کرده‌اند، اما برخی وجود خشکی را در بخشی‌هایی مطرح می‌کنند که این را انکار نمی‌کنیم. کاظم حمادی می‌افزاید: مخازن یک و دو هورالعظیم مستقیما در حال دریافت آب از رودخانه کرخه هستند. مخزن شماره سه، پس از پر شدن مخازن یک و دو آبگیری می‌شود، اما مخازن چهار و پنج، شیب‌شان به سمت مخزن سه است و آب باید با شدت بیشتری و به حالت سیلابی باشد تا به مخزن چهار و پنج برسد.وی با اشاره به وجود مشکل برای آبگیری مخزن شماره چهار و پنج توضیح می‌دهد: مخزن شماره چهار و پنج از نظر توپوگرافی مرتفع هستند و به آبی با دبی بیشتری نیاز دارند؛ برای همین زهکش‌های نیشکر و بخشی از زهکش‌های شبکه‌های آبیاری سازمان آب و برق خوزستان آنجا را آبگیری می‌کنند.

۹۰درصد آب مخزن شماره ۴ زهاب است.

درمان ناتمام بیماری تالاب « هورالعظیم » خوزستان
وی توضیح می‌دهد: آبی که وارد مخزن شماره یک، دو و سه می‌شود، ۱۰۰ در صد آب شیرین است. بیش از ۹۰ درصد آبی که وارد مخزن شماره چهار و پنج می‌شود، زهاب است. در گذشته مخزن چهار و پنج از عراق آبگیری می‌شدند،اما در حال حاضر از عراق هیچ آبی وارد این دو مخزن نمی‌شود. این استاد دانشگاه، نهر نیسان را تنها یکی از شاخه‌هایی می‌داند که آب را به سمت تالاب هدایت می‌کنند و می‌افزاید: به جز شاخه نیسان، کرخه از شاخه‌های دیگری هم به درون تالاب می‌ریزد؛ بنابراین اگر هم این نهر کم آب باشد و نتواند آب را وارد تالاب کند، از مسیرهای دیگر آب وارد تالاب می‌شود.

درمان ناتمام بیماری تالاب « هورالعظیم » خوزستان

درمان ناتمام بیماری تالاب « هورالعظیم » خوزستان