گرمابه ای برای شاهزاده ها

سکانس اول:خارجی، کوچه شاهزاده ها،غروب

شاهزاده شهربانو، دختر متفاوت شاه سلطان حسین و عاشق تحصیل دانش است.اما بیش از همه هم به تحصیل جوان ترها فکر می کند.پولی را که می تواند مثل دیگر زنان حرمسرا خرج خرید جواهرات و لباس های ابریشمی بکند و یا مثل دیگر زنان خرج دسیسه چینی برعلیه دیگر شاهزادگان بکند به ساخت مدرسه اختصاص می دهد. او هم می خواهد مثل مادرشاه کاری بزرگ کرده باشد.امروز کار ساخت گرمابه و مدرسه به پایان رسیده و او با روبنده ای به سرو باغرور خاصی روبروی مدرسه و حمام شاهزاده ایستاده و پایان کار معماری را نگاه می کند.با خود فکر می کند که فرزندان و فرزندان فرزندانش تا سالها به او افتخار خواهند کرد که بانی مدرسه ای برای تحصیل علم شده است و گرمابه شاهزاده هارا نیز برای طلاب مدرسه وقف کرده است.کاشی های فیروزه ای با او سخن می گویند انگار.این کاشی های آبی فیروزه ای و سبزرنگ سلیقه خود شاهزاده بوده اند.شاهزاده دلش می خواسته یک کار خاص بکند؛یک کار متفاوت. حالا آن کار را عملی کرده است.مدرسه ای با گرمابه ای مزین به نام شاهزاده ها شایسته نام شهربانو خاتون.سرش را بالا می گیرد.زن است که باشد.مگر مادرشاه زن نبود؟! دیروقت است و دده خانم از زیر روبنده دست شهربانو را می فشارد و می گوید برویم دیگر.در حرم منتظرمان هستند.شاهزاده و دده خانم سوار درشکه می شوند و می روند.اما تا سالها بعد، طلاب در مدرسه ای درس می خوانند که شاهزاده خانم به رسم دیگر شاهزاده خانم ها در اصفهان صفوی وقف کرده اند.مثل جده اش که مدرسه مادرشاه را در چهارباغ ساخت و نامش را در تاریخ معماری و شکوه اصفهان به ثبت رساند.شهربانو همانطور که درشکه دور می شود سربرمی گرداند و به طلابی فکر می کند که از این مدرسه به بالندگی خواهند رسید ودر گرمابه اش خستگی تحصیل را از تن بیرون می کنند.سکانس دوم:خارجی، بازار فرش اصفهان،بازهم غروب غروب یکی از روزهای سرد زمستان است و در حال قدم زدن در بازار فرش اصفهان هستم و به دنبال یک رستوران سنتی معروف در همان حوالی که چشمم به یک سردر بسیار زیبا با یک اسم نوستالژیک می افتد: “گرمابه شاهزاده ها”. بیشتر شبیه یک خانه قدیمی است.درش بسته ومهروموم است و انگار سالها بسته بوده است.روی سردر دو فرشته با تاج هستند.چقدر قشنگ است این سردر.چقدر زنانه چقدر زیبا.

عجله دارم و باید بروم.هیچ فکرش را نمی کنم که چند ماه بعد در اینستاگرام یکی از دوستان عکاسم همان سردر را ببینم و تازه کشفش کنم.کنجکاو می شوم و انگار دروازه تاریخ باز می شود و کسی مرا به شکوه دوره صفویه مهمان می کند.این حمام یک سردر واقعا رویایی دارد و جالب است بدانید که شاهزاده ای به نام “شهربانو” واقف و سازنده آن بوده و شاید علت این زیبایی به یادماندنی سلیقه زنانه واقفش بوده است.
شهربانو خانم، دخترشاه سلطان حسین صفوی یکی از بانوان واقف است که در سال ۱۰۸۶ هجری قمری متولد شد. در نزدیکی مسجد حکیم اصفهان در انتهای بازار رنگرزان در زمینی به مساحت یک جریب مدرسه ای برای طلاب ساخت و حمام شاهزاده ها را موقوفه آن قرار داد. طلاب در حجره های مدرسه مسکن کرده و به تحصیل علوم دینی می پرداختند.این حمام دارای 800 متر زیر بنا است واگر آدرس دقیقش را بخواهید در خیابان مسجد حکیم، کوچه شاهزاده‌ها، نبش بازارچه نوی شرقی قرار دارد. هم اکنون در بازار فرش اصفهان واقع شده است. نکته ناراحت کننده ماجرا اینجاست که مدرسه را در سال ۱۳۱۴ از طرف اداره فرهنگ سابق خراب و دبستان حکیم نظامی به جای آن بنا شداما شاید به معجزه ای حمام تا امروز پابرجا باقی مانده است. از مدرسان معروف آن مدرسه، ملا عبدالجواد حکیم بود.

چه شد که شاهزاده شهربانوگرمابه را ساخت؟
زنان واقف اصفهانی در دوره صفویه تعدادشان کم نیست. شهربانو خانم هم از بانوان اندیشمند دوران خود بوده که به امور فرهنگی به ویژه امر تحصیل جوانان علاقه زیادی داشت. اما چرا او این مدرسه و حمام را ساخت؟وقف در ایران پس از اسلام، به ویژه در دوران آل بویه، سلجوقیان و دیلمیان رشد یافته و در دوره صفویه به اوج رسید و عامل گسترش مذهب شیعی در ایران شد. باتوجه به این که پایتخت سلسله صفویه، شهر تاریخی اصفهان بوده، بیشترین آثار موقوفه این خاندان در اصفهان واقع شده است. در دوران صفویه، زنان در امور عام المنفعه مشارکت فعالی داشته و در ساخت مدارس، مساجد و تعمیر امامزادگان و بقاع متبرکه نقش پررنگی داشتند. مادر شاه سلطان حسین هم در احداث آخرین بنای باشکوه عصر صفویه یعنی مدرسه چهارباغ که امروز مدرسه امام صادق (ع) نامیده می شود مؤثر بوده است. تا همین اواخر به این مدرسه، مدرسه مادرشاه هم می گفتند. این مدرسه در فاصله سال های ۱۱۱۶ تا ۱۱۲۶ هجری قمری بنا شده است. مادر شاه سلطان حسین سرای فتحیه که هم اکنون به جای آن هتل عباسی ساخته شده و بازار بلند که به بازار هنر مشهور است را وقف این مدرسه کرد تا منافع آن ها به این مدرسه و طلاب آن برسد. مدرسه چهارباغ هنوز هم به عنوان یکی از مراکز فعال علوم دینی اصفهان محسوب می شود

بخش های مختلف حمام شاهزاده
حمام شاهزاده در تاریخ ۱ آبان ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۱۱۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. جالب است بدانید که یک حمام شاهزاده به همین اسم هم در تبریز قرار دارد ویکی از حمام‌های تاریخی تبریز است که در خیابان عارف قرار دارد.
حمام شاهزاده ها تا سال 53 متروکه شده بود و کاربردی نداشت،به همین دلیل بسیاری از بخش های بنای آن آسیب دید.
مجموعه حمام صفوی شاهزاده ها در برگیرنده در ورودی، راهرو، سربینه، میاندر، گرمخانه، چهارچال حوض، خزینه، مسیر گاورو و حوضچه های پشت بام برای ذخیره آب است. این بنا به همان شیوه و فرم قدیمی مرمت و بازسازی شده است.
عملیات مرمت گوشه های رسمی بندی گنبد گرمخانه شکسته شده نیز انجام شده .برای رفع رطوبت دیوارها نیز کانال رفع رطوبت نصب شد.
در میان سربینه حمام، فضایی با قاعده هشت ضلعی قرار دارد که بر فراز آن گنبدی با تزئینات رسمی بندی بنا گردیده است. فضای گرم خانه نیز هم اندازه با فضای میانی سربینه است. فضای چال حوض نیز در ضلع غربی حمام ( در شمال گرم خانه و تون حمام ) قرار دارد.برای تزئینات فضای گرم خانه و چال حوض از کاشی های مربع شکل فیروزه ای و سبز و سفید، استفاده شده است.